اولین گردهمایی متخصصین و نخبگان قرض‌الحسنه
نخستین گردهمایی متخصصین و نخبگان قرض‌الحسنه
در بخشی از نشست مطرح شد: تمام چیزی که به‌عنوان قرض‌الحسنه پرداخت می‌شود به 10 درصد کل منابعی که برای وام‌دهی و دین که ایجاد می‌شود، نمی‌رسد، یعنی قرض‌الحسنه آنقدر هم رایج نیست، اما میزان حمله‌ای که به آن می‌شود، بسیار بالا است.
به گزارش «رساگفت»: اولین گردهمایی متخصصین و نخبگان قرض‌الحسنه به همت اندیشکده اقتصاد ایران، دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) در روز یکشنبه 16 مهرماهِ سال 1402 برگزار شد. در این گردهمایی، فعالین قرض‌الحسنه از سراسر کشور حضور داشتند. مهمانان برنامه، دکتر مهدی صادقی شاهدانی، ریاست اندیشکده اقتصاد ایران، دکتر سید مجتبی امامی، معاون پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، حجت‌الاسلام و المسلمین دکترغلامرضا مصباحی مقدم، دکتر سید سعید شمسی‌نژاد، مدیرعامل بانک قرض‌الحسنه مهر ایران و مهندس امیرمنصور برقعی، ریاست بنیاد علوی بودند.
بانکداری قرض‌الحسنه، نگین فعالیت‌های بانکی در ایران
سخنران اول برنامه، آقای دکتر صادقی، ریاست اندیشکده اقتصاد ایران، ابتدا راجع به دفتر قرض‌الحسنه اندیشکده اقتصاد ایران صحبت کرد و گفت: در اندیشکده اقتصاد ایران، دفتری تحت عنوان دفتر بانکداری قرض‌الحسنه، پایه‌گذاری شده است. این پایه‌گذاری از این جهت است که بانکداری قرض‌الحسنه بعد از انقلاب، جایگاه خودش را در نظام بانکداری باز کرده است و یکی از نهادهایی که به‌عنوان نگین فعالیت‌های بانکداری جمهوری اسلامی شناخته می‌شود، بانکداری قرض‌الحسنه است.
ریاست دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) در ادامه به وضعیت قرض‌الحسنه در ایران پرداخت و افزود: در حال حاضر سیستم بانکی ما به قرض‌الحسنه اهتمام دارد. دو بانک قرض‌الحسنه رسالت و مهر ایران در کنار صندوق‌های قرض‌الحسنه، مشغول به فعالیت می‌باشند. در ادامه، ریاست اندیشکده اقتصاد ایران به این موضوع اشاره کرد که هدف ما از این گردهمایی، برگزاری یک برنامه نمایشی نیست؛ چون فعالیت‌های قرض‌الحسنه در جریان است و نیازی به این گردهمایی‌ها ندارد. قرض‌الحسنه تاثیرات جدی اقتصادی و اجتماعی دارد. در حال حاضر، بیش از 6000 همت، نقدینگی موجود در کشور است. از این مقدار، یک پنجم از منابع می‌تواند وارد قرض‌الحسنه شود؛ البته درصورتی که شرایطی از جمله تجهیز منابع، ایجاد شود.
وی در پایان، این سوال را مطرح کرد که چرا از این مبلغ، آن حدی که نیاز است، به قرض‌الحسنه اختصاص پیدا نمی‌کند؟ رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: به دلیل این که صاحبان سرمایه، ابهاماتی دارند، منابع به سمت قرض‌الحسنه سوق پیدا نمی‌کند و یکی از مهمانان جلسه نیز در تکمیل این نظر گفت: رسانه ملی و رسانه‌های جمعی، نقش چشمگیری در سوق دادن منابع صاحبان سرمایه به سمت قرض‌الحسنه ایفا می‌کنند.
دکتر مصباحی مقدم، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و استاد تمام دانشگاه امام صادق (ع) سخنان خود را با حدیثی از پیامبر(ص) شروع کرد و گفت: رسول اکرم (ص) فرمودند: پاداش صدقه، ده برابر و قرض‌الحسنه، هجده برابر است. تفاوت‌های صدقه و قرض‌الحسنه قسمت بعدی صحبت‌های ایشان بود. وی گفت: صدقه، صرفا رفع نیاز می‌کند و صدقه‌گیرنده برای بازگرداندن، آن تلاشی نمی‌کند، اما در قرض‌الحسنه، این طور نیست. علاوه بر این، در قرض‌الحسنه، حرمت قرض‌گیرنده محفوظ است؛ اما فردی که صدقه می‌گیرد، احساس کوچکی می‌کند.
موضوع بعدی که مصباحی مقدم به آن اشاره کرد، وضعیت فعلی قرض‌الحسنه در ایران بود. وی گفت: بعد از انقلاب اسلامی، قرض‌الحسنه گسترش پیدا کرد. البته سوءاستفاده‌هایی هم از این موضوع صورت گرفت؛ اما در مجموع، صندوق‌های قرض‌الحسنه امانتدار خوبی برای سرمایه‌های مردم بودند. با تاسیس بانک‌های قرض‌الحسنه در سالیان اخیر، تحول شگرفی در قرض‌الحسنه به وجود آمد. شعب این بانک‌ها بسیار شلوغ است و با بقیه بانک‌ها قابل قیاس نیست. این بانک‌ها و صندوق‌های قرض‌الحسنه توانستند میلیون‌ها نفر را تامین مالی کنند. اگر این افراد نمی‌توانستند با ابزار قرض‌الحسنه نیازهای مالی خود را تامین کنند، چه کار باید می‌کردند؟
نماینده ادوار مجلس به محدودیت‌های صندوق قرض‌الحسنه نیز اشاره نمود و تأکید کرد: بانک مرکزی باید محدودیت‌های صندوق‌ها و فعالیت‌های قرض‌الحسنه را کاهش دهد. در حال حاضر در صندوق‌ها بیشتر از سی میلیون تومان امکان پرداخت وام قرض‌الحسنه وجود ندارد. در بانک‌ها هم بیشتر از صد میلیون تومان امکان پرداخت تسهیلات نیست. در این وضعیت، منابع بانک‌های قرض‌الحسنه به جای این که به وام‌دهی منجر شود، انباشته و به صندوق بین بانکی پرداخت می‌شود. چرا باید منابع قرض‌الحسنه در صندوق بین بانکی برود؟
ریاست شورای فقهی بانک مرکزی، محدودیت دیگر صندوق‌های قرض‌الحسنه را عدم اجازه برای تأسیس شعب دانسته و گفت: یکی از صندوق‌های قرض‌الحسنه در شمال کشور 13 شعبه دارد و بانک مرکزی به آنها می‌گوید که تعداد شعب‌تان را کم کنید؛ درصورتی که در بعضی از این شعب 100 نفر ایستاده‌اند که خدمت بگیرند.
وی در پایان با اشاره به نقش حاکمیت در امور صندوق‌های قرض‌الحسنه گفت: حاکمیت فقط باید بر این صندوق‌های قرض‌الحسنه نظارت کند. صندوق‌ها را دولتی نکنیم و اجازه دهیم خود مردم، صندوق‌های قرض‌الحسنه را اداره کنند.
سهم 10درصدی وام‌های قرض‌الحسنه از کل وام‌های بانکی
مهمان آخر نشست، مهندس برقعی ریاست بنیاد علوی بود که با انتقاد از سهم کم وام‌های قرض‌الحسنه از کل وام‌های بانکی گفت: آن چیزی که اسم آن را قرض‌الحسنه می‌گذاریم، چند درصد از کل وام‌دهی کشور است؟ تمام آن چیزی که به‌عنوان قرض‌الحسنه پرداخت می‌شود، به 10درصد کل منابعی که برای وام‌دهی و دین ایجاد می‌شود نمی‌رسد؛ با این وضعیت، قرض‌الحسنه آنقدر هم رایج نیست که این میزان به آن حمله می‌شود.
وی با انتقاد از کمبود منابع مطالعاتی در خارج فقه نسبت به قرض‌الحسنه نیز گفت: در قرآن، شش آیه درباره قرض‌الحسنه و یک آیه راجع به خمس داریم، اما تاکنون چند بحث خارج فقه راجع به این موضوع شکل گرفته است؟ بحث قرض‌الحسنه، ذیل احسان مطرح است یا عملیات پولی و مالی؟ در قرآن آمده که خدا از افراد، قرض می‌گیرد و فلسفه آن، حل مشکل کسانی است که در زندگی در مضیقه هستند؛ ولی در حال حاضر، کسانی که پولدارتر هستند، بیشتر وام می‌گیرند.
صندوق پس انداز و قرض الحسنه جوادالائمه (ع)