در زیر بار قرض نماند کف کریم با دستگیر خلق، خدا، یار می شود
در قرآن کریم سیزده بار با واژه های گوناگون، سخن از قرض و توصیف آن به میان آمده و بر ارزش و اهمیت آن تاکید گردیده است و در هرجا که واژه قرض بیان شده به دنبال آن کلمه حسناً نیز وارد شده است. از این رو در اسلام به وام بی بهره ، قرض الحسنه می گویند. این ترکیب بیانگر آن است که قرض دادن باید به صورت نیکو انجام شود و نیکویی آن با رعایت شرایط ذیل محقق می شود :
- آبرومندانه باشد.
- بی منت باشد.
- بدون چشم داشت به سود و بهره باشد.
- برای خشنودی و رضای خدا باشد.
- از روی میل و علاقه باشد.
- شرایط و احوالات مقروض در آن رعایت شود.
در آیه ۱۲ سوره مائده آمده است که خداوند متعال به قوم بنی اسرائیل فرمود:
... لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاَةَ وَ آتَيْتُمُ الزَّکَاةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُکَفِّرَنَ عَنْکُمْ سَيِّئَاتِکُمْ وَ لَأُدْخِلَنَّکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ....
اگر نماز به پادارید و زکات بدهید و به رسولانم ایمان آورده و آنها را یاری کنید و قرض الحسنه به خدا بدهید، خداوند گناهانتان را محو و در باغهایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است، شما را وارد می کند.
در این آیه چند نکته وجود دارد.
- نخست : این دستور به قدری مهم است که پس از نماز و زکات و ایمان به خدا و یاری انبیاء گرامعلیهم السلام، قرض الحسنه در ردیف و به ارزش و اهمیت آنان ذکر شده است.
- دوم : این دستور در ادیان پیشین نیز از دستورهای مهم خداوند بوده است.
- سوم : پاداش قرض الحسنه آنقدر زیاد است که بخشش گناهان و بهشت پرنعمت خداوند را به همراه می آورد .
- چهارم : قرض الحسنه قرض دادن به خدا است ؛ یعنی مورد پذیرش حق بوده و پروردگار دستش را به جای دست نیازمندان قرار می دهد.
همچنین در آیه ۲۰ سوره مزمل آمده است
... وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا ...
و نماز را به پادارید و زکات را ادا کنید و به خداوند قرض الحسنه دهید و آیات دیگری که هر یک بر اهمیت ارزش قرض الحسنه تاکید بسیاری دارد.
همچنین پیامبرگرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید:
مَن اَقرَضَ اَخاهُ المُسلِمَ کانَ لَهُ بِکُلِّ دِرهَمٍ أَقرَضَه وَزنُ جَبَلِ أُحُدَ مِن جِبالِ رَضوى وَ طُورِ سَیناءَ حَسَناتٍ. و اِن رَفِقَ بِهِ فِى طَلَبِهِ، تَعَدّى بِهِ عَلَى الصِّراطِ کَالبَرق الخاطِفِ اللّامِعِ بِغَیرِ حِسابٍ وَلاعَذابٍ.»
(وسائل الشیعه، ج ۱۳، ص ۸۸)
کسى که به برادر مسلمانش قرض بدهد، به اندازه هر درهمى که به او مىدهد. به بزرگى کوه اُحد از کوههاى رضوى و طور سینا، براى او پاداشهایى است و اگر در مورد گرفتن طلب خود با آن مؤمن، مدارا و رفاقت کند، همانند برق خیره کننده و درخشان، بدون حساب از روى پل صراط بگذرد.
باتوجه به توصیه های مؤکد و مهم آیات و روایات، این نکته مهم استنباط می شود که کسانی که از مال و ثروت خود به منظور رفاه و آسایش دیگران می گذرند و سرمایه مادی و اجتماعی خود را در طبق اخلاص قرار می دهند، همانا در شمار بندگان محبوب پرودگار قرار گرفته و خداوند علاوه بر رزق و روزی فراوان مادی و معنوی، در آخرت آنان را از برگزیدگان خود قرار خواهد داد. این حرکت و جنبش ارزشمند اقتصاد اسلامی جامعه دینی را بسوی مودّت، آرامش، آسایش و بهره مندی از مواهب الهی رهنمون می سازد. با توجه به این که در پیدایش، شگل گیری و استمرار این موهبت الهی که در قرض الحسنه چشم نواز و ارزشمند است، تأسیس صندوق قرض الحسنه جوادالائمه علیه السلام که از برکات هدفمند اجتماعی هیئت متوسلین به حضرت جوادالائمه (علیه السلام) به شمار می رفت ، مورد توجه پیشگامان این عرصه خیر قرار گرفت.
تأسیس هیئت متوسلین به حضرت جوادالائمه (علیه السلام) به سالها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در دهه چهل شمسی باز می گردد. زمانی که جمعی از جوانان متدین و متعهد از تجار بازار به این فکر افتادند که با همت و تلاش بی وقفه خود، مجموعه ای را سامان دهند که در اعتلای فرهنگ اسلامی و پاسداشت آموزه های دینی و شعائر اسلامی، نقش ویژه ای داشته باشد. مقطعی که کمتر کسی در پی بنیانگذاری چنین مجموعه هایی بود که مبانی دین مبین اسلام و معارف پیامبر أعظم صلی الله علیه و آله و اهل بیت معصومین علیهم السلام را مد نظر قرار داده ، گسترش بخشیده و فراگیر نماید. ستاره این همت عالی از سال ۱۳۴۶ با انجام زیارت جمکران در روزهای سه شنبه، در آسمان این جمع پرخیر و برکت درخشید ؛ زمانی که مقرر بود با انجام زیارت جمکران در روزهای سه شنبه به مدت ۴۰ هفته متوالی و به صورت دسته جمعی، به زیارت امام حی و حاضر خود مشرف و در توسعه و گسترش تعالیم دینی و معارف اهل بیت کرام علیهم السلام، از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خود مدد جویند.
در کنار این حرکت با اخلاص که با همت و پی گیری بسیار مرحوم حاج سید محمد علی سید تقیا معروف به تقوی صورت می پذیرفت ، زیارت حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام در ایام زیارتی مخصوص آن حضرت در ۲۳ ذیقعده هر سال نیز مورد توجه قرار گرفت . در این خصوص در مورخ ذیقعده سال ۱۳۹۳ قمری مطابق با آذر ماه ۱۳۵۲ به موازات سایر فعالیت های اجتماعی این مردان استوار، فکر تاسیس یک هیئت که دوستان هم مرام و پای بند به موازین اخلاقی را گردهم آورد ، در ذهن آنان شکل گرفت . به همین منظور در مشهد ، در محل خیابان امام رضا علیه السلام در هتل علی زاده ، آن جا که دوستان در این ایام دور هم جمع می شدند، در یکی از اتاق هایی که مشرف به حرم مطهر بود با نظاره و توجه به بارگاه ملکوتی امام هشتم علیه السلام، هیئت متوسلین به حضرت جوادالائمه علیه السلام با مدد جویی از امام مهربان و بنام فرزند دلبندشان، پابه عرصه ظهور گذاشت. آنان با انتخاب یک جمع ۲۵ نفره که بعدها گسترش یافت، مقرر کردند که سه شنبه های هر هفته با میزبانی یکی از آنان جلسات هفتگی هیئت برگزار شود.
هیئت سرشار از اخلاص و کمال جوادالائمه علیه السلام، علاوه بر تشکیل جلسات هفتگی روزهای سه شنبه، هر ساله در ایام زیارتی مخصوص امام هشتم علیه السلام به محضر آن امام همام علیه السلام شرف یاب شده و مراسم تکریم و بزرگداشت حضرت امام مهربان و فرزند دلبندشان حضرت امام جواد علیه السلام را به مدت نه شب تا شب شهادت امام نهم علیه السلام بجای می آوردند. این مراسم نخست در تکیه ای در خیابان تهران و بعدها در محل حسینه کاشمری ها، و سپس در حسینیه محبین الائمه علیهم السلام و اکنون در محل حسنیه تهرانی ها برگزار و جمع هیئت تا کنون به انجام و برگزاری آن وفادار و متعهد بوده اند.
همچنین علاوه بر مراسم فوق، از سال ۱۳۶۰در ایام عزاداری حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام در دهه اول محرم هر سال به مدت ده روز در مسجد جامع بازار تهران، به برپایی خیمه سوگواری حضرت سید الشهداء علیه السلام اهتمام داشته و آن نیز به صورت مستمر و منظم به همت جمعی از خادمان با اخلاص اهل بیت معصومین علیهم السلام تا کنون برگزار شده است. تبلور چنین مساعی ارزشمند و ریشه دار ، تنها ثمره جمع انسان های پاک طینتی بود که بیش از نیم قرن همچنان بر عهد خود پایدار و استوار مانده اند.
در یکی از جلسات پرخیر و برکت هیئت حضرت جوادالائمه علیه السلام ، در سال ۱۳۵۴ پس از دو سالی که از تاسیس هیئت می گذشت، اندیشه تاسیس صندوق پس انداز و قرض الحسنه جوادالائمه (علیه السلام) با پای کار آمدن جمعی دوازده نفره به عنوان اعضای موسس صندوق فرصت بروز و ظهور یافت. انسانهایی که در پی آن بودند که سرمایه مادی و آبرو و اعتبار خود در را برای دستگیری از نیازمندان به میدان آورده و بجای آنکه این ظرفیت را برای رفاه و ثروت خود هزینه کنند، فعالیت های عام المنفعه را به منظور دستگیری از طبقات و اقشار نیازمند مورد نظر قرار دهند. اسامی این دوازده نفر به قرار ذیل است:
- آقای سید محمد حاج سید تقیا معروف به تقوی
- آقای حاج محمود سبحانی
- آقای حاج حسین حقانی
- آقای حاج باقر لطفی
- آقای حاج عباسعلی حاجمرادی
- آقای حاج سید محمد مهدی فخارزاده
- آقای حاج علی محمد حمصیان
- آقای حاج پرویز سبحانی
- آقای حاج سید ابراهیم نیازمند
- آقای حاج حسین پسته ای
- آقای حاج حسین مروج
- آقای حاج علی محمد فلاح تفتی
در آن مقطع اگر چه ظرفیت همگی آنان برای تأسیس چنین مجموعه ای محدود بود، اما آنقدر به عنایت پرودگار مهربان و توسل به ائمه اطهار علیهم السلام امیدوار بودند که با نیت خالص خود، بنیاد چنین مجموعه ای را رقم زدند. اوایل برخی به جهت حجم و گستردگی موضوع، این جمع را از اقدام به آن برحذر نموده و اطمینان خاطر نداشتند که چنین مجموعه ای فرصت بروز و ظهور یافته و موفق شود ، اما مؤسسان به خدای خود امیدوار و دلبسته و شیفته انجام چنین امر مقدسی بودند.
نخست با در اختیار قراردادن ۱۲۰ هزار تومان سرمایه اولیه که سهم هر یک ده هزار تومان بود، و در اختیار گذاردن یک اتاق هشت متری در ابتدای بازار آهنگران که به همت خیر مرحوم حاج حبیب الله رزاقی صورت گرفت، این موسسه با استخدام یک کارمند شروع به کار نمود و با اعطای وام های ۵ هزار تومانی به کمک نیازمندان شتافت. پس از یک سال با حضور مرحوم حاج اکبر نظری که خود از اعضای صندوق قرض الحسنه جاوید بود ، با کمک ها و توصیه های وی ، اعضای مؤسس توانستند با استقراض از صندوق جاوید و سرمایه گذاری انفرادی خود به ابتیاع محل دوم صندوق به مساحت ۶۰ متر مربع در کوچه کلانتری بازار آهنگرها، مبادرت ورزند. با رونق فعالیت های صندوق در محل جدید ، استخدام هشت نفر و حضور دو نفر اعضای هیئت مدیره در هر روز کاری ، در دستور کار قرار گرفت که این حضور در محل قبلی صندوق نیز موضوعیت داشت.
این همت عالی ، همچنان استمرار و رونق خدمات این مجموعه ارزشمند را به همراه داشت تا جایی که با مصمم بودن هیئت مؤسس به توسعه و گسترش افزونتر این مسیر درخشان، اختصاص مکان دیگر با وسعت بیشتر در محل فعلی صندوق در بازار آهنگرها مطمح نظر قرار گرفت و با خرید مکان جدید و استخدام ده نیروی انسانی و حضور فعال اعضای هیئت امنا در هر روز و اختصاص جلسات ویژه هفتگی در روزهای دوشنبه به منظور پیشبرد هر چه بهتر امور، فعالیت صندوق بطور قابل ملاحظه ای گسترش یافته و به مرحله درخشان کنونی رسید.
در این مجال ذکر خیر اسامی رؤسای هیئت مدیره و مدیران عامل در هر مقطع زمانی قابل تامل و امعان نظر است :
- دوره اول رئیس هیئت مدیره: مرحوم حاج محمود سبحانی مدیر عامل: مرحوم حاج باقر لطفی
- دوره دوم رئیس هیئت مدیره: حاج سید ابراهیم نیازمند مدیر عامل: مرحوم حاج عباسعلی حاجیمرادی
- دوره سوم رئیس هیئت مدیره: مرحوم حاج باقر لطفی مدیر عامل: حاج سید ابراهیم نیازمند
- دوره چهارم رئیس هیئت مدیره: مرحوم حاج باقر لطفی مدیر عامل: مرحوم حاج حسین حقانی
- دوره پنجم رئیس هیئت مدیره: مرحوم حاج باقر لطفی مدیر عامل: حاج یحیی افضل نژاد
- دوره کنونی رئیس هیئت مدیره: حاج محمد ابوالحسنی مدیر عامل: حاج یحیی افضل نژاد
صندوق پس انداز و قرض الحسنه جوادالائمه علیه اسلام علاوه بر انجام ماموریتهای خاص خود، به خدمات عام المنفعه دیگری به لطف نام مبارک امام نهم علیه السلام و با همت خیر اعضای خود مبادرت نموده است.
در ایام جنگ تحمیلی هشت ساله ، این صندوق ایجاد یک پایگاه در یکی از مساجد اهواز را مورد نظر قرار داد و با تقبل هزینه ها و نیازهای رفاهی رزمندگان میهن اسلامی در آن ایام مبادرت به ارائه خدمات رفاهی و بهداشتی شامل ایجاد آشپزخانه ، محل اسکان و استراحتگاه و ساخت حمام برای نیازهای مرتبط با آن عزیزان نمود و پشتیبانی تهیه غذا و سایر امکانات مورد نیاز را برعهده گرفت. علاوه بر آن هریک از دوازده نفر هیئت مؤسس به کمک خیرین تصمیم به خرید و اهدای دوازده دستگاه وانت نیسان به منظور پشتیبانی از جبهه های جنگ نمودند . برخی از آنان با حضور در قرارگاه های پیشتیبانی به مشارکت مستقیم در این همیاری داوطلبانه مبادرت ورزیدند که برگ زرین دیگری از خدمات آنان در این برهه حساس ملی به شمار می رود.
هم چنین صندوق پس انداز و قرض الحسنه جوادالائمه علیه السلام در مقاطع زمانی مختلف همچون ایام سال نو و حلول ماه مبارک رمضان به تأمین و تدارک پاسخ گویی به نیازهای غذایی، پوشاک و مسکن اقشار کمتر برخودار جامعه بطور مستمر و پیوسته اهتمام و در کنار خدمات مالی خود به نیازهای دیگر رفاهی و اجتماعی پاسخ درخور و شایسته می دهد. به علاوه صندوق پس انداز و قرض الحسنه جوادالائمه علیه السلام به عنوان یک مجموعه کم نظیر این افتخار را داشته است که در ۴ مرداد ۱۳۸۵ در سال روز میلاد مبارک امام جواد الائمه علیه السلام ، موفق به حذف کارمزد از وام های إعطایی شده و هزینه اداره صندوق را خود و به تنهائی متقبل گردد و بدین وسیله این فرصت فراهم شده تا سهم بیشتری را در گره گشایی این اقشار به انجام رساند.
این هدیه ارزشمند الهی جز با پایداری و اراده استوار و عزم جزم مردان خالص آن روزگار که بسیاری از آن بزرگ مردان امروزه رخت از جهان فرو بسته و دیگر در کنار ما نیستند، به مرحله ظهور نمی رسید. آنان که با از خود گذشتگی، به جای آنکه تلاش های خود را معطوف به ثروت اندوزی برای خود نمایند، با قرار دادن سرمایه های مادی، معنوی و اعتباری خود، رسیدگی و مددرسانی به هم نوعان خویش را به منظور تامین آسایش و دستگیری از محرومان جامعه مد نظر قرار داده و با مشارکت در شادی ها و آرامش خاطر وام گیرندگان ، خرسند و مسرور شده و رضایت و مغفرت و عنایت الهی را برای خود رقم زنند.
امروزه این پرچم و این مسیر همچنان سرفرار و برقرار است. آنان پیدایش مجموعه ای را به تصویر کشیدند که با ادامه راه و مشارکت نسل دوم و سوم این بانیان خیر، به عنوان باقیات الصالحات آن رادمردان، همچنان به مسیر پر بار خود ادامه داده و در پی شکوفایی هرچه افزون تر این بنیاد خیر و نهاد نیکوکاری است. این مجموعه فقط با عشق الهی و همیاری و نوع دوستی مردان برگزیده آن روزگار ، بنیان نهاده شده است و امید که با استمرار و تداوم سیر درخشان خود ، همچنان سرشار از توفیق و عنایت الهی باشد.